Bài viết được thực hiện bởi Josh Slater-Williams cho tờ Indiewire, chuyển ngữ bởi All About Movies

[Điểm tin tại Venice: bộ phim đầu tay của Dương Diệu Linh kể về bà nội trợ tuổi trung niên đã đánh thức nguồn cơn thịnh nộ của một oan hồn sau khi đã dùng đến các loại bùa chú nhằm lôi kéo lại người chồng bội tình bội nghĩa của mình]

________________

Một câu chuyện mang thiên hướng kinh dị về việc mê tín dị đoan với những ảo mộng nhuốm sắc hồng, “Mưa Trên Cánh Bướm” làm rõ phong cách hiện thực kỳ ảo của nó từ rất sớm qua một trong những thủ pháp kể chuyện nhằm gây nhiều sự xấu hộ cho nhân vật trong phim: để chuyện đời tư của họ được công khai rộng rãi cho cả nước đều nghe. Ngay từ đầu phim, người phụ nữ trung niên tên Tâm (Lê Tú Oanh thủ vai), một chuyên viên tổ chức đám cưới, bất ngờ bị con gái của mình là Hà (Nguyễn Nam Linh thủ vai) dừng chân lại trên đường đi làm về vào một đêm, khi cả hai người phụ nữ đang lái xe đi lại trên đường phố Hà Nội. Khi người người nhà nhà đang mải cổ vũ đội tuyển Việt Nam thi đấu, Hà hỏi mẹ xem bà có ổn không rồi xin điện thoại của mẹ. Bởi trong cùng lúc đó, chồng bà Tâm cũng là bố Hà cũng đang có mặt trên sân Mỹ Đình, với máy quay ghi hình trực tuyến bắt lại hành động ngoại tình rõ ràng của ông.

Trong phim, ta nghe thấy được tiếng một người bình luận viên bóng đá trên TV tại một quán nhậu mà Tâm và Hà đang đậu xe máy đứng gần, lời tường thuật của anh ta chuyển từ diễn biến trận đấu chuyển sang diễn biến tâm lý của Tâm: “Có vẻ như đang có một bí mật khủng khiếp đang được ẩn giấu trong chiếc điện thoại kia. Kim trong bọc lâu ngày cũng lòi ra! Liệu người phụ nữ của chúng ta, có thể đứng vững trước thực tại nghiệt ngã này?” với ý đồ rằng những người đang coi bóng đá vẫn có thể nghe được tiếng bình luận trận đấu bởi không có ai quay đầu sang để nhìn Tâm và Hà cả. Đám đông ngày càng trở nên phấn khích khi người bình luận viên bắt đầu chuyển qua chuyển lại giữa bình luận về trận đầu và về Tâm một cách liên tục hơn: “VÀOOOOO!!!!” Người bình luận viên hét lên“Vâng! Như vậy là cô ấy đã chính thức bị cắm sừng!!”

Những điều kỳ lạ xuất hiện mà chỉ một số nhân vật trong phim nhìn thấy được trở thành một mô tiếp lặp đi lặp lại nhiều lần trong tác phẩm đầu tay siêu thực, giàu năng lượng này của Dương Diệu Linh. Cô đã khai thác một cách rất tinh tế cũng như hóm hỉnh về các chủ đề hôn nhân, quan hệ mẹ-con cùng những rào cản và vấn đề giao tiếp trong gia đình. nổi bật nhất trong số đó là tình tiết về hiện tượng rỏ rỉ nước trong tòa chung cư mà chỉ có những người phụ nữ mới nhìn thấy được. Người chồng ngoại tình của bà Tâm, ông Thành (Lê Vũ Long thủ vai) không thể nhìn thấy được vết ố ngày càng lan rộng trên trần căn phòng ngủ mà ông ta đang sống chung với vợ, cũng như người chủ nhà đến kiểm tra căn hộ của họ đã không nhận ra điều gì khác thường sau khi rất nhiều người phụ nữ ở các tầng khác cũng báo cáo vấn đề tương tự với trần nhà nhà họ.

Nhưng thậm chí cho dù ông Thành có nhận thấy nó đi nữa, cũng chưa chắc ông sẽ lên tiếng nói gì về sự việc; bởi nhân vật của ông dường như chẳng nói được một lời nào suốt cả bộ phim; ông chỉ biết lảng vảng ra vào khung hình và là chủ đề chính trong những cuộc bàn tán trong phim dù chẳng bao giờ đóng góp được gì hữu ích. Để nói thêm về sự rạn nứt trong cuộc hôn nhân của nhân vật Thành, nhưng cử chỉ của diễn viên Vũ Long trên phim dường như lúc nào cũng đều chậm chạp hơni bạn diễn nữ trong cùng phân cảnh. Không giống như một cái xác vô hồn chệnh choạng bước đi, nhân vật Thành lại có cảm giác như một hồn ma bị đình trệ thời gian khi bước vào cõi dương gian.

Trong khi đó, vết ố trên trần nhà mà chỉ có những người phụ nữ có thể nhìn thấy lại dường như xuất hiện một hồn ma thật, linh hồn dần từ từ biển thành một dạng chất lỏng đen tuyền tựa như sinh vật trong phim The Blob. Cho dù nguồn gốc của nó xuất phát từ những rắc rối hôn nhân hay không, thì những hành động của Tâm trước việc Thành ngoài tình chỉ càng khiến sự việc ngày một trầm trọng hơn. Mặc cho những thất vọng của Hà (“Sao mẹ vẫn chưa đốt nhà? Là con thì con đã làm to chuyện rồi”), bà Tâm vẫn tìm mọi cách để tránh phải nói về vấn đề này. Thay vào đó, bà đắm mình vào mạng xã hội, việc từ đó dẫn bà đến gặp một người thầy bùa. Nhận thấy sự cô đơn và khổ ải của Tâm, khi tất cả mọi nỗ lực của bà đều nhằm để phụng sự người khác, người thầy bùa đã thực hiện một nghi lễ làm thay đổi vận phận của bà.

Việc này đã giúp xử lý nhanh những vấn đề của bà, nhưng thay vì tìm cách giải quyết chúng tận rễ một cách trực diện và thẳng thắn, Tâm lại liên tục lẩn trốn trách nhiệm phải đối mặt với những dòng cảm xúc và mối quan hệ của mình, trong khi bản thân vẫn tiếp tục gây ra những tác động lớn lên đến mọi người trong gia đình, dẫn đến việc bà ngày một phụ thuộc vào những tà thuật của tên thầy bùa nhiều hơn. Một trong những bùa chú ấy bao gồm việc cố giam giữ Hà, người con gái đã ngoài 20 của bà, lại trong nhà sau khi bà phát hiện ra cô đã lén nộp đơn đi du học ở Châu Âu. Thường được xuất hiện xuyên suốt bộ phim cạnh người bạn hàng xóm là Trọng (Bùi Thạc Phong thủ vai), Hà từ lâu đã luôn cảm thấy có điều gì đó bất ổn về cuộc hôn nhân của bố mẹ, cũng như đồng thời phải trăn trở với suy nghĩ rằng họ đã muốn có một người con trai hơn là cô - nhân vật do Nguyễn Nam Linh thủ vai là một người con gái mang kiểu tóc pixie ngắn cùng phong cách ăn mặc phi giới tính trong phim dường như cũng phần nào ngụ ý rằng cô đang cố gắng bù đắp lại cho sự thất vọng này của gia đình.

Với mong muốn thoát khỏi môi trường sống ngột ngạt của mình, những lý tưởng của Hà thế nhưng lại quá đỗi ngây thơ so với lối sống của mẹ cô. Người bạn hàng xóm của cô, Trọng, thì lại rõ ràng đang bị làm buồn phiền bởi nhiều điều khác, trong đó bao gồm việc anh bị người mẹ ghẻ lạnh của mình bỏ rơi, bởi bà ta cần theo đuổi con đường sự nghiệp là một vũ công ba-lê, tương tự với định hướng riêng của Hà nói đến trong phim. Hà và Trọng nói chuyện một cách trực diện và thẳng thắng hơn thế hệ của bố mẹ mình (thế nhưng khả năng về việc nảy sinh tình cảm giữa đôi họ lại không được thể hiện ra quá rõ ràng) nhưng nó lại là mối quan hệ mà một bên quá thiếu tinh tế, cho đến khi đã quá muộn, rằng Hà đã bảo Trọng phải làm gì; lên kế hoạch về cuộc sống ra nước ngoài học tập cùng nhau như thế nào, mà không hề hay biết rằng liệu Trọng có thực sự muốn rời Việt Nam hay không.

Trong một cảnh ở đầu phim, Hà nói rằng cô sẽ giúp Trọng tìm một người bạn gái “tóc vàng hoe” ở châu u, “mắt xanh, ngực to, đít bự.” Anh khiến trách việc cô cho rằng mình lại có “gu tầm thường” đến thế. Nhưng hình ảnh “người phụ nữ tóc vàng hoe” này vẫn cứ tiếp tục xuất hiện trong những mộng tưởng của cô mỗi lần cô nói về nó. Tương tự với cách sử dụng đến những bùa chúa họa báo để kiểm soát những người trong gia đình, Hà cũng rơi vào lối suy nghĩ coi những người xung quanh mình như công cụ cho mong muốn của bản thân, lầm tưởng rằng đó như sự yêu thương.

Như có thể nhiều người cũng đã nhận ra được qua những nhận xét trên, đạo diễn Linh không tận dụng quá nhiều đến sinh vật kỳ lạ trong phim, tác phẩm cũng không mang quá nhiều những yếu tố kinh dị, ngoại trừ trong một số phân cảnh mà tốt nhất là không nên tiết lộ ở đây - thế nhưng nếu bạn là kiểu người đang thắc mắc liệu thứ chất lỏng nhơn nhớt trên trần nhà kia sẽ có mặt trong một số cảnh giướng chiếu trong phim thì bạn cứ an tâm mà mua vé đi xem phim (cái đồ dị hợm).

Khi “Mưa Trên Cánh Bướm” bắt đầu trở nên ảo diệu hơn vào hồi cuối (bao gồm một phân đoạn dưới nước làm mường tượng đến phim “Jumanji”) có điều gì đó về tính ma thuật của nó cũng dường như bị mất đi, tuy rằng cảnh phim cao trào tràn ngập tính trừu tượng của tác phẩm vẫn đủ để khiến ta muốn coi đi coi lại nhiều lần. Điều không thể chối cãi ở đây là khả năng của Dương Diệu Linh để tạo nên những hình ảnh khó quên trong tác phẩm đầu tay của cô (bên cạnh một số phim ngắn khác), khiến cô trở thành một trong những nhà làm phim đáng theo dõi tiếp nối thời kì bùng nổ của điện ảnh Việt Nam trên thềm quốc tế (như với “Bên Trong Vỏ Kén Vàng” của Phạm Thiên n và “Trong Lòng Đất” của Trương Minh Quý, cùng một số phim khác). Quả chăng đúng với tính chất câu truyện của nó, “Mưa Trên Cánh Bướm” thật sự là một tác phẩm hết sức mê hoặc.

________________

03/09/2024