phân tích
MULHOLLAND DRIVE VÀ SỰ TAN VỠ GIẤC MƠ MỸ
Người viết: Thành Write

David Lynch được tờ Guardian của Mỹ mệnh danh là “đạo diễn của giấc mơ”. Ông có biệt tài thâm nhập vào hang cùng ngõ hẻm của tâm trí con người, phân mảnh những hình dung, tưởng tượng, ám ảnh sâu kín nhất, để từ đó ghép chúng lại thành một tổng thể mang hàm nghĩa chính trị, xã hội, và triết học rộng lớn hơn. Ẩn sâu trong vẻ đẹp siêu thực, huyền bí của các tác phẩm của Lynch chính là ý niệm bi thương và xuyên suốt về sự tan vỡ của “Giấc mơ Mỹ”.
“Giấc mơ Mỹ”, hay “The American Dream”, nói đến hệ giá trị tự do - bình đẳng - dân chủ, cho rằng bất cứ ai cũng có cơ hội đạt được thành công trên đất nước Hoa Kỳ thông qua tài năng, nỗ lực và sự quyết tâm. Liệu “Giấc mơ Mỹ” có phải là điều có thể chạm tới được hay chỉ là ảo tưởng của những kẻ ngây thơ? Đây là câu hỏi trung tâm trong nhiều bộ phim kinh điển của điện ảnh Mỹ dù mang hàm ý cổ suý hay phê phán. Với David Lynch, ông có cách rất riêng để khám phá, phản biện, bác bỏ, và định nghĩa lại “Giấc mơ Mỹ” qua Mulholland Drive (2001).
Mulholland Drive được BBC bình chọn là bộ phim hay nhất của thế kỷ 21 do có cốt truyện đa tầng đa nghĩa, gợi mở nhiều cách diễn giải cho khán giả. Theo cách giải thích phổ biến nhất của các nhà phê bình, tác phẩm có thể được chia ra làm hai phần: phần thứ nhất là ảo mộng, phần thứ hai là “đời thực”. Diane Selwyn (Naomi Watts) là một diễn viên trẻ với ước mơ đạt được thành công tại Hollywood. Tuy nhiên, tất cả tham vọng và hoài bão của cô sớm bị dập tắt bởi sự khắc nghiệt của ngành công nghiệp điện ảnh. Không thể đối mặt với thực tại, cô trốn thoát vào thế giới hoàn hảo của những mơ tưởng.
Trong phần thứ nhất của bộ phim, Diane vào vai phiên bản lý tưởng của mình dưới cái tên Betty Elms, một cô đào mới nổi với sự nghiệp thuận buồm xuôi gió cùng mối tình chớm nở với người đẹp bí ẩn Rita (Laura Harring). Khi ấy, Los Angeles trở thành phông nền cho cuộc đời trong mộng của Diane qua những cảnh quay soft focus huyền ảo và thủ pháp dựng phim cross-fade. Ánh sáng hoa lệ của thành phố bao bọc lấy Diane như một cái bẫy ngọt ngào, dần lôi cuốn cô vào những góc tối lẩn khuất. Ở phân đoạn Club Silencio, ảo thuật gia (Richard Green) đã lặp lại câu thần chú “No Hay Banda” (Không có ban nhạc nào cả). Tất cả chỉ là ảo ảnh. Và mọi cung đường của bộ phim đều đưa Diane Selwyn lẫn người xem về với thực tế nghiệt ngã.
Bước ngoặt trong phần thứ hai là khi Diane chứng kiến người tình của mình, Camilla Rhodes (phiên bản “đời thực” của Rita), tình tứ với đạo diễn ngay giữa phim trường. Đó là lý do tại sao Camilla được đảm nhận vai chính nổi bật, còn Diane phải đóng vai phụ mờ nhạt. Lúc này, máy quay lột tả trần trụi những giọt nước mắt vỡ mộng và căm hận của Diane trước bản chất suy đồi của Hollywood. Ở đó, thứ quyết định thành bại của một nữ diễn viên không phải là tài năng, mà là sự trao đổi thân thể với những nhà sản xuất quyền lực và những đạo diễn máu mặt để đổi lấy thăng tiến trong sự nghiệp.
Tất cả sự phản bội và tuyệt vọng đó đã đẩy Diane rơi vào trạng thái tâm lý điên loạn, mất định hướng. Khi ấy, “Giấc mơ Mỹ” về thành công viên mãn chỉ là viển vông. Thế nhưng, cơn ác mộng về sự thất bại và dở dang là có thật. Trong phỏng vấn với The Criterion Collection, David Lynch đã nói về Diane như sau: “Cô gái đặc biệt này nhìn thấy những thứ cô ấy muốn, nhưng không thể có được chúng. Bạn có thể có tài năng và những ý tưởng vĩ đại nhất, nhưng nếu cánh cửa số phận không mở ra, bạn sẽ không còn may mắn nữa.” Ông cho rằng thành công của người nghệ sỹ phụ thuộc vào các yếu tố khách quan như cơ hội, may mắn, và số phận. Quan điểm này đi ngược lại hoàn toàn với giá trị cốt lõi của “Giấc mơ Mỹ” khi nó nhấn mạnh vào các yếu tố chủ quan như thực lực, quyết tâm và ý chí tự do.
Mang vẻ đẹp huyền hoặc và đau thương, Mulholland Drive (2001) là một bức mosaic cấu thành từ những mảnh vỡ của “Giấc mơ Mỹ”. Không những vậy, bộ phim còn gợi lên chiêm nghiệm sâu xa hơn về thân phận con người. Phải chăng ý chí tự do của chúng ta luôn phải chịu khuất phục trước bàn tay toàn năng của số phận? Phải chăng những gì đẹp đẽ nhất đều chỉ tồn tại trong ảo tưởng, còn hiện thực thì luôn hẩm hiu, bạc bẽo? Phải chăng đời người chỉ là cơn ác mộng dài của những hoài bão dở dang và ý tưởng không thành hình? David Lynch không đưa ra câu trả lời cụ thể cho những câu hỏi trên. Mà có lẽ cũng chẳng có câu trả lời nhất định nào cả. Bởi vì, giống như những bộ phim của ông, cuộc sống có nhiều điều bí ẩn hơn là những lời giải đáp. Điều này đòi hỏi khán giả phải tiếp tục đàm luận để tìm ra đáp án cho câu đố sống động, bất hủ mang tên David Lynch.
Ủng hộ All About Movies
Đóng góp cho các tay viết của AMO
hàng tháng
chỉ từ 10K VNĐ