Trong buổi tọa đàm diễn ra vào ngày 17 vừa qua tại Dcine Bến Thành, trong khuôn khổ Xinê Xem Fest, thực trạng và tương lai của điện ảnh Việt đã được thảo luận trực tiếp: từ những thành công nhỏ lẻ mà các nhà làm phim Việt đã đạt được trước thềm các liên hoan quốc tế đến những vấn đề cơ cấu đa dạng về thị hiếu khán giả, chính sách nhà nước, và tài nguyên trong nước, tạo ra không ít rào cản cho sự phát triển của các tiếng nói độc lập nói riêng và ngành điện ảnh nói chung.

Buổi tọa đàm mang tên “Vietnamese New Wave: Làn sóng mới của Điện ảnh Việt đã đến” với sự tham gia của các khách mời như đạo diễn Phan Đăng Di, nhà phê bình Lê Hồng Lâm, biên kịch/nhà văn Nguyễn Khắc Ngân Vi, và nhà sản xuất Ân Nguyễn.

Các tác phẩm như “Bên trong vỏ kén vàng” của Phạm Thiên Ân, “Cu li không bao giờ khóc” của Phạm Ngọc Lân, và “Mưa trên cánh bướm” của Dương Diệu Linh là những cái tên thường được nhắc đến như minh chứng cho sự chuyển mình trong điện ảnh nghệ thuật Việt Nam những năm gần đây trước thềm quốc tế, tạo nên tiền đề cho câu hỏi lớn của buổi tọa đàmi: “Liệu đây có phải là thời điểm một làn sóng mới trong điện ảnh Việt hình thành?”

Thế nhưng dù cho đã đạt được những thành tích lớn ở các liên hoan phim hàng đầu thế giới, nhà phê bình Lê Hông Lâm cho rằng đây vẫn chưa đủ để có thể gọi đây là một làn sóng mới, mà chỉ là một cái lứa đầu trong dòng phim phim độc lập, dần tạo nên những tiếng vang riêng.

Diễn giải thêm về những điều cần thiết để có thể tạo nên được thúc một làn sóng điện ảnh thực thụ, đạo diễn Phan Đăng Di cho hay rằng điện ảnh Việt Nam hiện không thiếu tài năng, trái lại chúng ta lại rất may mắn khi có được những nhà làm phim có niềm đam mê cùng tình yêu sâu sắc cho điện ảnh, sẵn sàng dành ra nhiều năm cống hiến tuổi trẻ của mình để thực hiện những tác phẩm với kinh phi rất nhỏ. Thế nhưng điều này lại chỉ đến việc chúng ta đang thiếu đi những nỗ lực lớn hơn trong xã hội để hỗ trợ các nhà làm phim trẻ.

Sự thâm hụt trong những cơ chế hỗ trợ dành cho điện ảnh từ các bên tổ chức hay trong chính sách nhà nước khiến nhà làm phim độc lập phải luôn tự liệu về tài chính cũng như sản xuất. Thiếu đi những sự tính toàn và quản lý chung, khả dĩ về một “làn sóng mới” trong thời gian sắp đến hoàn toàn dựa vào sức lực cá nhân của các nhà làm phim trên bình diện quốc tế trở thành điều khó nói và khó tiên đoán.

Ngoài ra, sự thờ ơ của khán giả trong nước cũng như hạn chế về thị hiếu và phương thức tiếp cận với dòng phim nghệ thuật, minh chứng ở những khó khăn ra rạp của các tác phẩm kể trên thường bị thoái vốn tại phòng vé doanh thu vỏn vẹn chỉ trên dưới 1 tý đồng, càng đặt nhà làm phim vào tình thế nan giải khi không tìm được chỗ đứng tại quê nhà.

Anh chia sẻ:

“Chúng ta cũng phải hiểu rằng sự thờ ơ của xã hội đối với các tác phẩm là quá lớn. Đa phần các nhà làm phim đều tự làm mọi thứ mà không có lực đẩy nào từ phía sau. Làn sóng không tự đến, nó phải là câu chuyện chung của mọi người.”

Việc khả dĩ nào cho một làn sóng mới trong điện ảnh Việt Nam lúc này không chỉ phụ thuộc vào khả năng tự lực gánh sinh của các nhà làm phim nghệ thuật giữa biển lớn, mà nó còn là nỗ lực chung của mọi người- từ khán giả đến chình quyền và các tổ chức xã hội- để cùng xây dựng một nền điện ảnh vững mạnh hơn tại quê nhà.

Diễn giải thêm về sự thơ ơ của khán giả trong nước, nhà sản xuất Ân Nguyễn cũng chia sẻ thêm về trải nghiệm của anh quan sát khán giả đón xem “Bên trong Vỏ Kén Vàng” của Phạm Thiên Ân tại LHP Cannes, khi trái ngược với sự ngó lơ cùng ngái ngủ của khán giả trong nước, tác phẩm lại được khán giả quốc tế vô cùng ái mộ và quý mến.

Điều này cho thấy rằng chúng ta không chỉ cần tạo điều kiện cho các nhà làm phim trẻ và độc lập đem tác phẩm ra thế giới, mà còn cần đẩy mạnh việc chiếu các bộ phim này ra nước ngoài.

So sánh với các làn sóng điện ảnh khác trên thế giới, nhà văn Nguyễn Khắc Ngân Vi đã có những quan sát thú vị khi đối chiếu sự phát triển của điện ảnh nghệ thuật Việt Nam những năm gần đây với làn sóng điện ảnh mới ở các quốc gia như Hàn Quốc hay Trung Quốc.

Mặc dù đã có những ghi dấu ấn tượng đưa được điện ảnh nước nhà ra thế giới, thế nhưng thế hệ nhà làm phim thứ 5 của Trung Quốc trong những thập niên 80s va 90s tiêu biểu với những cái tên Trần Khải Ca hay Trương Nghệ Mưu vẫn chưa được xem là một làn sóng mới.

Theo cô chỉ với thế hệ điện ảnh thứ 6 đầu những năm 2000s khi những đạo diễn như Giả Chương Kha hay Lâu Diệp bắt đầu xuất hiện, thì điện ảnh Hoa Ngữ mới thực sự hình thành một làn sóng mới, bởi chỉ với sự hội nhập về văn hóa, mở cửa với thế giới của xã hội Trung Quốc bấy giờ thì điện ảnh Hoa ngữ mới được dung hòa vào sự phát triển của kinh tế.

Nỗ lực nhằm thúc đấy giao thao văn hóa trở thành một trong những đề tài then chốt gợi cho những tiềm năng chưa được khai phá của điện ảnh Việt cho mọi loại hình phim, mở ra nhiều cơ hội tiếp cận từ nguồn vốn sản xuất đến quảng bá phim Việt Nam ra với khán giả thế giới.

Theo Lê Hồng Lâm, các nhà làm phim Việt Nam cũng cần bổ sung yếu tố văn hóa dễ tiếp cận hơn để các bộ phim có thể đến gần hơn với khán giả đại chúng. Căn tính, bản sắc và yếu tố văn hóa trong các bộ phim chính là những thành tố quan trọng của một làn sóng điện ảnh.

Không chỉ riêng những gì ta được thấy ở các tác phẩm nghệ thuật mà những đặc tính địa phương của Việt Nam trong phim thương mại cũng có thể tạo nên những ảnh hưởng mạnh mẽ hơn trong việc khơi dậy sự quan tâm của khán giả Việt đối với điện ảnh trong nước.

Những sự điều chỉnh nhất định về bộ máy, chính sách, thị hiếu cũng như lối kể truyện từ đó đều là những điều vô cùng thiết yếu để giúp thúc đẩy được một làn sóng thật sự.

Ảnh tại tọa đàm “Vietnamese New Wave: Làn sóng mới của điện ảnh Việt đã đến?” do BTC Xine House cung cấp